Update: Antwoorden op vragen over hazen-myxomatose

Sinds augustus is er sprake van verhoogde hazensterfte in Duitsland en het oosten van Nederland. Onderzoek in Duitsland bevestigt nu dat het om een bekende variant van myxomatose gaat. Tellingen, meldingen en maatregelen van jagers zijn essentieel om de verspreiding van het virus tegen te gaan.  Via de nieuwsbrief informeren we u over de laatste ontwikkelingen. Hier vindt u antwoorden op veelgestelde vragen.

De Jagersvereniging stemt doorlopend af met het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC) en de FBE’s uit getroffen regio’s. Daarnaast winnen we adviezen in bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en dé wereldwijde autoriteit op het gebied van myxomatose in haasachtigen: het International Referentie Centrum voor Myxomatose van de World Organisation for Animal Health (WOAH). De Jagersvereniging werkt nauw samen met wetenschappelijke partners in Nederland en Duitsland aan lopende onderzoeken, waaronder de faculteit voor diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht, het wildlife onderzoeksinstituut van Noordrijn-Westfalen, het chemische en veterinaire onderzoeksbureau Westfalen en het instituut voor diagnostische virologie van het Friedrich-Loeffler-Instituut. Dankzij deze gezamenlijke onderzoeken krijgen we steeds beter inzicht in hoe jagers kunnen helpen om hazen te beschermen.

Wat is er bekend over het virus?

Recent onderzoek in Duitsland toont aan dat de Toledo-variant van myxomatose verantwoordelijk is voor de verhoogde hazensterfte. Dit is dezelfde variant die sinds 2018 heerst onder Iberische hazen in Spanje en Portugal. Hoewel het onderzoek naar Nederlandse hazen nog loopt is het zeer aannemelijk dat de hazensterfte in Nederland door dezelfde variant wordt veroorzaakt. Daarmee kan nu uitgesloten worden dat het een onbekend myxoma-achtig virus betreft en kunnen we bouwen op de reeds opgedane kennis over deze variant in Spanje en Portugal.

Welke symptomen vertonen besmette hazen?

Veel zieke en dode hazen hebben verdikking met ontstekingen van de huid rond de ogen en neus, en rond de anus. Zieke dieren gedragen zich apathisch, lijken blind en vallen om. Vaak worden dode hazen buiten hun leger aangetroffen. Bovendien is bij veel besmette hazen ook longontsteking vastgesteld.

Waar komt deze hazenziekte vandaan?

Hoe het virus vanuit Spanje en Portugal in Duitsland en Nederland terecht is gekomen is nog onbekend. Ook is nog niet bekend hoe het virus is overgeslagen van de Iberische hazensoort naar onze veel algemenere en meer wijdverbreide Europese haas. Het DWHC en de Jagersvereniging werken nauw samen met Duitse collega’s aan de lopende onderzoeken.

Hoe verspreid het virus zich?

Overdracht via stekende muggen en andere bijtende insecten (vlooien, luizen, knutten), en via direct contact tussen hazen vormen op dit moment het grootste risico voor uitspreiding van de besmetting. Geïnfecteerde dieren kunnen wekenlang een besmettingshaard vormen voor soortgenoten. Daarnaast kan het virus lange tijd buiten de gastheer in de omgeving besmettelijk blijven. Er is een risico dat het virus via kleding, schoenen of gereedschap verspreid wordt. Er is echter maar een heel klein risico dat het dan via een wond of een bijtend insect in het nieuwe gebied een haas besmet.

Wat zijn de adviezen voor de jacht?

De World Organisation for Animal Health adviseert jagers in besmette gebieden om regelmatig het jachtveld te bezoeken en zieke en dode dieren weg te nemen. Zieke dieren met verdachte symptomen kunnen middels voor de voet jacht het beste worden herkend en uit de populatie worden genomen. Laat dode dieren niet achter in het veld, maar verpak ze in dubbel plastic en bied ze aan ter destructie via het restafval (grijze kliko). Daarnaast blijft het belangrijk om dode dieren met verdachte symptomen te melden aan DWHC en te registreren in het faunaregistratiesysteem.

Is een hoge hazendichtheid een risicofactor?

Dichtheden van 100 hazen per vierkante kilometer zijn vrij gebruikelijk in Nederland, met uitschieters tot wel 300 hazen per vierkante kilometer. WOAH constateert dat de hazendichtheid in Nederland inderdaad zeer hoog is, waardoor de impact van hazenmyxomatose in Nederland ook zeer groot kan zijn. Ter vergelijking, in Spanje waar deze variant van myxomatose voor het eerst werd ontdekt, is de gemiddelde dichtheid 3,4 Iberische hazen per vierkante kilometer. Dit maakt de noodzaak tot snel en adequaat ingrijpen in Nederland des te hoger om de hazenpopulatie effectief te beschermen tegen dit virus.

Kan ik mijn jachthond inzetten in besmette gebieden?

Myxomatose is niet gevaarlijk voor honden. Hazen besmet met myxomatose hebben echter ook diverse coinfecties, waaronder ziekteveroorzakers die mogelijk tot ziekte kunnen leiden in mensen en honden. Omdat het onderzoek hiernaar nog loopt geven de autoriteiten geen adviezen af over de inzet van jachthonden in besmette gebieden. Uit voorzorg is het echter raadzaam om hazen in besmette gebieden zelf te rapen en niet te laten apporteren door uw jachthond.

Welke hygiënemaatregelen zijn van kracht?

Er is geen bewijs dat jagers of jachthonden bijdragen aan de verspreiding van het virus over lange afstanden. De kans dat het virus meegedragen wordt na een bezoek aan besmet gebied is aanwezig. De kans dat het ook tot besmetting leidt in een nieuw gebied is echter zeer klein. Om het risico op verspreiding zo klein mogelijk te houden blijven de hygiënemaatregelen van DWHC onverminderd van kracht: reinig uw laarzen, kleding en materiaal grondig na een bezoek aan besmet gebied en voorkom dat u per ongeluk de ziekte meeneemt naar andere gebieden.

Is het veilig om hazen te consumeren?

Zieke hazen zijn niet geschikt voor consumptie. Myxomatose is geen zoönose, maar onderzoek van het DWHC heeft aangetoond dat besmette hazen regelmatig ook besmet zijn met andere, soms zoönotische, ziekteveroorzakers. Voor hazen zonder ziekteverschijnselen luidt het advies om algemene wildhygiëne in acht te nemen en het vlees goed te verhitten. Dit geldt nu ook voor hazen zonder ziekteverschijnselen uit besmet gebied, omdat het eerdere voorzorgsadvies van het RIVM is komen te vervallen.

Is het ook besmettelijk voor konijnen?

Op dit moment is nog steeds onbekend of het virus in hazen ook leidt tot besmetting en ziekte in konijnen. Er zijn nog geen meldingen van dood gevonden wilde konijnen met verdachte symptomen binnen gekomen bij DWHC. Mocht u dode konijnen met verdachte symptomen aantreffen in uw jachtveld, bewaar deze dan in dubbel plastic in de koelkast en neem contact op met het DWHC via https://dwhc.nl/meldingsformulier/. Om het zekere voor het onzekere te nemen gelden de volgende adviezen voor houders van tamme konijnen: zorg dat uw huisdieren gevaccineerd zijn en scherm het hok af met muggengaas. Daarnaast is het een slecht idee om gehouden konijnen in getroffen gebieden te verplaatsen.

Waarom melden en registreren?

DWHC en de Jagersvereniging roepen jagers op om verdachte gevallen te blijven melden aan DWHC via https://dwhc.nl/meldingsformulier/ en te registreren in het faunaregistratiesysteem. Op basis van deze informatie ondersteunt de Jagersvereniging WBE’s en leden uit getroffen regio’s met gerichte informatie en concrete adviezen om de verspreiding tegen te gaan. En mochten we komend voorjaar minder hazen tellen in getroffen gebieden, dan is het essentieel dat we op basis van data van meldingen en registraties inzicht kunnen geven in hoe dat komt.

Het bericht Antwoorden op vragen over hazen-myxomatose verscheen eerst op De Jagersvereniging.